Muris Muvazaası Nedir? Yargıtay İçtihatlarına Göre Miras Bırakanın Asıl İradesi Nasıl Belirlenir?
Av. Meryem Edanur Başkurt
6 Ekim 2025 · 3 dakika
Muris Muvazaasının Tanımı
Yargıtay’a göre muris muvazaası, miras bırakanın gerçekte bir bağış yapmak istemesine rağmen, bu işlemi satış ya da ölünceye kadar bakma sözleşmesi gibi göstererek tapuda gerçekleştirmesidir. Amaç, mirasçılardan bir veya birkaçını miras hakkından yoksun bırakmaktır.
Bu nedenle muris muvazaası, Türk Borçlar Kanunu’nun 19. maddesinde düzenlenen nispi (vasıflı) muvazaa türünün, miras hukukuna özgü bir uygulamasıdır.
Yargıtay İçtihatları ve Miras Bırakanın Gerçek İradesi
Yargıtay 1974 tarihli İçtihadı Birleştirme Kararı ile muris muvazaasını hukuken kabul etmiş ve bu konuda mirasçıların dava açabileceğini belirtmiştir. Ancak bir uyuşmazlıkta “muris muvazaası”nın varlığından söz edilebilmek için öncelikle miras bırakanın asıl iradesinin ne olduğunun tespiti gerekir.
Yargıtay, bu iradenin belirlenmesinde aşağıdaki ölçütleri dikkate almaktadır:
- Ülke ve yörenin gelenek ve görenekleri
- Toplumsal eğilimler
- Olayların olağan akışı
- Miras bırakanın işlemi yapmada haklı ve makul bir nedeni olup olmadığı
- Davalının alım gücü
- Satış bedeli ile taşınmazın gerçek değeri arasındaki fark
- Taraflar ile miras bırakan arasındaki beşerî ilişki
Bu kriterler birlikte değerlendirildiğinde, miras bırakanın gerçekten mal kaçırma kastıyla mı, yoksa makul bir gerekçeyle mi işlem yaptığı anlaşılır.
Paylaştırma Kuralı mı, Mal Kaçırma mı?
Yargıtay bazı kararlarında, miras bırakanın sağlığında tüm mirasçılarını kapsayacak şekilde adil bir paylaştırma yapmış olması durumunda artık mal kaçırma kastından söz edilemeyeceğini belirtmektedir. Bu durumda muris muvazaası oluşmaz.
Ancak paylaştırma yalnızca bazı mirasçılar lehine yapılmışsa, bu durumda diğer mirasçılar muvazaa iddiasıyla tapu iptal ve tescil davası açabilirler.
Kimler Dava Açabilir?
Muris muvazaasına dayalı davayı, saklı paylı olsun ya da olmasın tüm mirasçılar açabilir. Çünkü Yargıtay’a göre bu dava hakkı, mirasçının kendi şahsında doğar; miras bırakanın halefi olmasına gerek yoktur.
Zamanaşımı söz konusu değildir. Yani mirasçılar, muvazaalı işlemi öğrendikleri her zaman dava açabilirler.
Uygulamada Muris Muvazaası Örnekleri
- Miras bırakan, kız çocuklarını mirastan mahrum bırakmak için taşınmazını oğluna “satış” olarak devretmiştir.
- Yaşlı bir kişi, bakımını üstlenen çocuğuna tüm mallarını devretmiş; ancak bu devir aslında diğer mirasçılardan mal kaçırma kastıyla yapılmıştır.
Bu gibi durumlarda Yargıtay, bağışın satış görünümünde yapıldığını tespit ederse, tapu iptali ve tesciline karar verebilir.
Sıkça Sorulan Sorular
1. Muris muvazaası davasını kimler açabilir? Muris muvazaasına dayalı davayı, saklı paylı veya saklı payı olmayan tüm mirasçılar açabilir. Çünkü bu dava hakkı mirasçının şahsında doğar, miras bırakanın halefi olmasına gerek yoktur.
2. Muris muvazaası davasında zamanaşımı süresi var mı? Hayır. Muvazaalı işlemler baştan itibaren geçersiz sayıldığı için, bu tür davalarda zamanaşımı süresi işlemez. Mirasçılar, her zaman dava açabilirler.
3. Satış bedeli düşükse bu durum tek başına muris muvazaası sayılır mı? Hayır. Satış bedelinin düşük olması bir karine oluşturur ancak tek başına muris muvazaasının varlığını göstermez. Yargıtay, olayın tüm koşullarını birlikte değerlendirir.
4. Miras bırakan hayattayken mallarını paylaştırmışsa muris muvazaasından söz edilir mi? Eğer miras bırakan tüm mirasçılarını kapsayacak şekilde dengeli bir paylaştırma yapmışsa, bu durumda mal kaçırma kastı olmadığı kabul edilir ve muris muvazaası oluşmaz.
5. Miras bırakan taşınmazı üçüncü kişi üzerinden devrettiyse dava açılabilir mi? Evet. Miras bırakan taşınmazı önce üçüncü kişiye satıp daha sonra istediği mirasçıya devrettiyse, burada da mal kaçırma kastı varsa muris muvazaasından söz edilebilir.
6. Tapusuz taşınmazlarda muris muvazaası davası açılabilir mi? Hayır. Yargıtay’a göre muris muvazaası yalnızca tapulu taşınmazlar için geçerlidir. Tapusuz mallarda zilyetliğin devri söz konusu olduğundan, muvazaa nedeniyle iptal talebi mümkün değildir.
7. Muris muvazaası davası kazanınca ne olur? Mahkeme muvazaalı işlemin geçersiz olduğuna karar verirse, tapudaki tescil iptal edilir ve taşınmaz terekeye geri döner. Mirasçılar, payları oranında hak sahibi olurlar.
Sonuç
Muris muvazaası davalarında önemli olan, miras bırakanın gerçek iradesinin ortaya çıkarılmasıdır. Yargıtay, yalnızca satış bedeli ile piyasa değeri arasındaki farkın değil, tüm olayın sosyal ve ekonomik koşullarının birlikte değerlendirilmesini şart koşar.
Bu tür davalar teknik bilgi ve içtihat deneyimi gerektirir. Balıkesir'de miras avukatı olarak, muris muvazaasına ilişkin uyuşmazlıklarda müvekkillerimize Yargıtay kararlarına ve güncel uygulamalara dayalı profesyonel hukuki destek sunmaktayız.
